Το μεγαλύτερο μουσείο της Ρωσίας κι ένα από τα σπουδαιότερα του κόσμου. Η ιστορία του ξεκινάει στα χρόνια της Μεγάλης Αικατερίνης

Το Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης είναι το μεγαλύτερο μουσείο της Ρωσίας κι ένα από τα σπουδαιότερα του κόσμου. Σύμφωνα με τη μηνιαία αγγλόφωνη εφημερίδα «The Art Newspaper» κατατάσσεται στη δέκατη θέση παγκοσμίως όσον αφορά την επισκεψιμότητα (2.812.913 επισκέπτες το 2022).

Η ονομασία Ερμιτάζ είναι γαλλική και προέρχεται από την ελληνική λέξη ερημητήριο. Με τον όρο αυτό αποκαλούσαν οι Γάλλοι οποιαδήποτε εξοχική ή απόκεντρη κατοικία κυρίως για ανάπαυση ή αναψυχή.

Η ιστορία του Μουσείου Ερμιτάζ

Η ιστορία του Μουσείου ξεκινάει στα χρόνια της Αικατερίνης της Μεγάλης και συγκεκριμένα την 7η Δεκεμβρίου 1764, όταν η τσαρίνα Πασών των Ρωσιών αγόρασε 225 ή 317 πίνακες (οι αριθμοί ποικίλλουν στις διάφορες πηγές) από τον Πρώσο έμπορο Γιόχαν Ερνστ Γκοτσόβσκι και ξεκίνησε τη δική της συλλογή έργων τέχνης. Η συλλογή περιλάμβανε πίνακες των Ρέμπραντ, Ρούμπενς, Άντονι βαν Ντάικ, Τιτσιάνο και άλλων σπουδαίων ζωγράφων.

Τα επόμενα χρόνια, η Αικατερίνη διεύρυνε τη συλλογή της, αποκτώντας συλλογές από κληρονόμους επιφανών συλλεκτών και από αναθέσεις της σε σημαντικούς καλλιτέχνες. Κατά τη διάρκεια της ζωής της, απέκτησε 4.000 πίνακες ζωγραφικής, 10.000 σχέδια, 16.000 νομίσματα, 10.000 χαραγμένους πολύτιμους λίθους και 38.000 βιβλία.

Η αρχική συλλογή εκτέθηκε στο Μικρό Ερμιτάζ, ένα διώροφο κτίριο που ανεγέρθηκε δίπλα στα Χειμερινά Ανάκτορα το 1766. Καθώς η συλλογή μεγάλωνε, η Αικατερίνη ανέθεσε στον αρχιτέκτονα της Αυλής Γιούρι Φέλτεν να χτίσει το Μεγάλο Ερμιτάζ, το οποίο σήμερα είναι γνωστό και ως Παλαιό Ερμιτάζ. Μετά τον θάνατο της Αικατερίνης, οι διάδοχοί της Αλέξανδρος Α’ και Νικόλαος Α’ συνέχισαν να επεκτείνουν τη συλλογή έργων τέχνης.

Κατά τον πρώτο αιώνα της ύπαρξής του, το Ερμιτάζ ήταν μία ιδιωτική συλλογή έργων τέχνης, στην οποία είχαν πρόσβαση μόνο λίγοι και εκλεκτοί. Μετατράπηκε σε δημόσιο μουσείο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Νικολάου Α’, ο οποίος ανέθεσε στον γερμανό αρχιτέκτονα Λέον φον Κλέντσε να σχεδιάσει το κτίριο του Νέου Ερμιτάζ ειδικά για τον σκοπό αυτό. Το Νέο Ερμιτάζ άνοιξε τις πύλες του για το κοινό στις 5 Φεβρουαρίου 1852.

Μετά τη Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 και την επικράτηση των Μπολσεβίκων, το Ερμιτάζ ανακηρύχθηκε κρατικό μουσείο. Η συλλογή του διευρύνθηκε με τη συλλογή της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας Τεχνών, με κατασχεμένες ιδιωτικές συλλογές και με κοσμήματα και αντικείμενα αξίας από τους εσωτερικούς χώρους των Χειμερινών Ανακτόρων.

Υπέστη όμως και αρκετές απώλειες. Η αίθουσα διαμαντιών των Χειμερινών Ανακτόρων μεταφέρθηκε στο Κρεμλίνο της Μόσχας, αρκετές εκατοντάδες πίνακες μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Μόσχας και περίπου 250 σημαντικοί πίνακες πωλήθηκαν σε μουσεία της Δύσης για να χρηματοδοτηθεί η ταχεία εκβιομηχάνιση της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Στη διάρκεια των δύο Παγκόσμιων Πολέμων, οι θησαυροί του μεταφέρθηκαν στη Μόσχα, χωρίς να υποστούν καμία φθορά.

Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το Ερμιτάζ συνέχισε να διευρύνει τη συλλογή του, αποκτώντας πίνακες σύγχρονων καλλιτεχνών. Το σημερινό Ερμιτάζ είναι ένα εκτεταμένο μουσειακό συγκρότημα με μία από τις μεγαλύτερες συλλογές ζωγραφικής στον κόσμο και αποτελείται από πέντε κτίρια (το Χειμερινό Ανάκτορο, το Μικρό Ερμιτάζ, το Μεγάλο/Παλαιό Ερμιτάζ, το Νέο Ερμιτάζ, το Θέατρο Ερμιτάζ) που βρίσκονται κατά μήκος της όχθης του Παλατιού.

Τμήματα και συλλογές

Η επιφάνεια του μουσείου καλύπτει έκταση 75.000 τετραγωνικών μέτρων. Περί τα 3 εκατομμύρια έργα τέχνης είναι κατανεμημένα στις 322 αίθουσες, που περιλαμβάνουν τα παρακάτω τμήματα:

• Πρωτόγονος πολιτισμός
  με το μοναδικό στον κόσμο σύνολο σκυθικών αρχαιοτήτων.
• Πολιτισμός και τέχνες του αρχαίου κόσμου
  77.000 αντικείμενα, που προέρχονται κυρίως από ανασκαφές που πραγματοποιή­θηκαν στα παράλια του Εύξεινου Πόντου.
• Τέχνη της Δυτικής Ευρώπης
  Γαλλικοί πίνακες από τον Πουσέν ως τον Ματίς, ιταλικοί πίνακες (Λεονάρντο ντα Βίντσι, Ραφαήλ, Τιτσιάνο), έργα της φλαμανδικής και της ολλανδικής σχολής (38 πίνακες του Ρέμπραντ), έργα της ισπανικής, γερμανικής και αγγλικής σχολής.
• Ιστορία του ρωσικού πολιτισμού
• Πολιτισμός και τέχνη της Ανατολής
• Νομισματική

Το συγκρότημα του Ερμιτάζ συμπληρώνεται από εργαστήρια αποκατάστασης έργων τέχνης, βιβλιοθήκη και αρχεία.

Κάθε χρόνο, στις 7 Δεκεμβρίου, το Ερμιτάζ γιορτάζει την επέτειο της ίδρυσής του (Ημέρα του Ερμιτάζ), με δωρεάν είσοδο στις μόνιμες εκθέσεις του κι ένα ειδικό πρόγραμμα εκδηλώσεων.