Tο κτίριο του Σταθμού των HΣAΠ (Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Αθηνών-Πειραιώς) στον Πειραιά είναι ένα ευρωπαϊκών προδιαγραφών έργο του αρχιτέκτονα Iωάννη Mιχ. Aξελού, απόφοιτου της ƒcole Royale des Beaux Arts των Bρυξελλών, και του αδελφού του Mιλτιάδη Mιχ. Aξελού, πολιτικού μηχανικού του Πολυτεχνείου των Bρυξελλών. Η κατασκευή του σταθμού τοποθετείται γύρω στα 1928-29. Tο μεγαλοπρεπές, εκλεκτικιστικό οικοδόμημα με τον μεγάλο αψιδωτό θόλο, αποτελεί δημιουργική προσαρμογή των ευρωπαϊκών του προτύπων στα ελληνικά δεδομένα της εποχής. Πρόκειται για μεταλλική, αρθρωτή, πριτσινωτή κατασκευή, με διάφανη στέγαση, η οποία πακτώνεται με μπουλόνια στο έδαφος. Επαναλαμβανόμενα πλαίσια συνδέονται με οριζόντιες, δικτυωματικές δοκούς, εξασφαλίζοντας την ακαμψία τους με χιαστί αντιανέμια, ενώ συγχρόνως συγκρατούν διάφανους υαλοπίνακες. Στην περίμετρό του ο σταθμός περιβάλλεται από υποστηρικτικά κτίρια, τα οποία έχουν ύψος δύο ορόφων, και στο εσωτερικό του δίνει την αίσθηση στεγασμένου forum..
Η πρόσφατη επέμβαση στο διατηρητέο εκλεκτικιστικό κτίριο των ΗΣΑΠ στον Πειραιά, είχε σαν στόχο την αισθητική και λειτουργική ανακαίνιση του επιβατικού σταθμού και εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναβάθμισης όλων των αντίστοιχων σταθμών. Tο κτίριο σήμερα έχει όλα εκείνα τα στοιχεία διάκοσμου τα οποία, πριν την επέμβαση, είχαν υποστεί εκτεταμένες φθορές από την εγκατάλειψη, τη ρύπανση και τους βανδαλισμούς.
Σκοπός της επέμβασης ήταν να αποκαταστήσει τις περιμετρικές όψεις, το δάπεδο και την οροφή και ταυτόχρονα να συμβάλει στην προσπάθεια τόνωσης του εμπορικού χαρακτήρα της κλειστής ‘πλατείας’ (με τις αποβάθρες) και να εντάξει νέες χρήσεις στην ανεκμετάλλευτη κτιριακή υποδομή, απομακρύνοντας τα διάφορα περίπτερα από το εσωτερικό του σταθμού.
Ανακαινίστηκαν τα εκδοτήρια, ο κύριος χώρος εισόδου για το ευρύ κοινό και αποκαταστάθηκαν οι μπάρες αναμονής και τα γκισέ, τεχνοτροπίας Art Dco. Η εσωτερική ‘πλατεία’ βάφτηκε στα χρώματα των εξωτερικών όψεων και πλακοστρώθηκε.Ο μεταλλικός φέρων οργανισμός χρωματίστηκε σε σκούρο κυπαρισσί. Tα παλιά ξύλινα κουφώματα που βλέπουν στο εσωτερικό του σταθμού αντικαταστάθηκαν από νέα αλουμινίου σε φωτεινή πράσινη απόχρωση.
Στην οροφή οι υαλοπίνακες ‘αρμέ’ αντικαταστάθηκαν από πολυκαρβονικό υλικό. Mε την αλλαγή αυτή η κατασκευή ελάφρυνε, ο εσωτερικός χώρος απέκτησε γλυκό φως και, σε συνδυασμό με τα ρεύματα αέρος, αναιρέθηκε το φαινόμενο θερμοκηπίου, κατά τους θερινούς μήνες. Σε ό,τι αφορά τον γενικό φωτισμό, κρατήθηκαν τα υπάρχοντα φωτιστικά σώματα και συντηρήθηκαν, ενώ ταυτόχρονα προστέθηκαν νέα ενδοδαπέδια, που αναδεικνύουν τα μεταλλικά φέροντα στοιχεία.
Eνδιαφέρον παρουσιάζει η αξιοποίηση του μονώροφου κτίσματος κατά μήκος του κεντρικού θολωτού κορμού του σταθμού, το οποίο εξακολουθεί να στεγάζει έναν εφεδρικό συρμό. Μετά από συνεργασία τριών κρατικών φορέων – του Υπουργείου Πολιτισμού, της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (AΣKT) και του ΗΣΑΠ- ο λευκός συμπαγής τοίχος φιλοξενεί ζωγραφικά έργα φοιτητών της ΑΣΚΤ μεγάλων διαστάσεων. Έτσι η αναμονή στο σταθμό αποκτά εικαστική και εκπαιδευτική διάσταση.
Συγχρόνως επεκτάθηκαν σε μήκος οι αποβάθρες. Στα μελλοντικά σχέδια του ΗΣΑΠ περιλαμβάνεται η επέκταση του κτιριακού συγκροτήματος του Πειραιά κατά μήκος της παραλιακής πρόσοψης, ώστε να δημιουργηθεί ένα πολυδύναμο συγκρότημα.
