Από το 1835, που έγινε η πρώτη πρόταση για ίδρυση αστικού σιδηροδρόμου, μέχρι σήμερα, η ιστορία του πέρασε διάφορα στάδια υλοποίησης, ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού, αλληλένδετα με την ιστορία της Αθήνας αυτής της περιόδου.

Το 1869 ο πρώτος Ελληνικός σιδηρόδρομος με ατμοκίνηση, συνδέει την Αθήνα με τον Πειραιά και βελτιώνει σημαντικά τη μεταξύ τους συγκοινωνία που μέχρι τότε γινόταν μόνο με άμαξες και υποζύγια.

Το 1904 ο εξηλεκτρισμός της γραμμής σηματοδοτεί τις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής. Παράλληλα ηλεκτροκινείται (1910) και ο μέχρι τότε ιππήλατος τροχιόδρομος (τραμ) της Παραλίας Πειραιά.

Από το 1926 μέχρι το 1975 εκτελούνται μεγάλα έργα επέκτασης του δικτύου.Ο σταθμός της Ομόνοιας εγκαινιάζεται από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στις 21 Ιουλίου του 1930, δίνοντας στο σημείο αυτό έναν αέρα ευρωπαϊκής μεγαλούπολης.

Το 1976 η εταιρεία των Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων κρατικοποιείται και με τη σημερινή της ονομασία, εντάσσεται στο σύστημα Αστικών Συγκοινωνιών της Πρωτεύουσας.

Το Μουσείο ΗΣΑΠ

Το Μουσείο αυτό ήταν όραμα του Μανώλη Φωτόπουλου, υπαλλήλου των Η.Σ.Α.Π. από το 1990.
Ο ίδιος ξεκινά την υλοποίησή του αργότερα, το 1995 ώς συνταξιούχος, στα γραφεία του τότε Συλλόγου και τώρα Σωματείου Συνταξιούχων των Η.Σ.Α.Π. στην οδό Μενάνδρου 51, με στόχο να αναδειχθεί η ιστορία της προόδου του ηλεκτιρκού σιδηροδρόμου και η συμμετοχή σ’αυτή όλων των εργαζομένων στην εταιρεία.

Ξεκινά “…με ένα φαναράκι κι ένα καπέλο…” Ψάχνει σε όλους τους χώρους, αποθήκες, μάντρες, ακόμα και στα βαρέλια με τα σκουπίδια, από Πειραιά μέχρι Κηφισιά και με κριτήριο την πείρα του και το μεράκι του, συγκεντρώνει οτιδήποτε θεωρεί χρήσιμο για την δημιουργία του Μουσείου.

Μετά από πολλές και μεγάλες προσπάθειες, βρέθηκε και παραχωρήθηκε ο χώρος αυτός, που σήμερα στεγάζει το Μουσείο.

Το Μουσείο εγκαινιάστηκε το Νοέμβριο του 2005, έχοντας στη συλλογή του 2000 αντικείμενα (έκθεση και αποθήκη), καθώς και 3000 και πλέον βιβλία, έντυπα και φωτογραφίες που θα αποτελέσουν τη βάση για την επέκταση του Μουσείου και την δημιουργία βιβλιοθήκης.