Το Γιβραλτάρ είναι μια λιλιπούτεια αποικία της Μεγάλης Βρετανίας, με μεγάλη όμως γεωστρατηγική σημασία, καθώς επιτηρεί τη δυτική πύλη της Μεσογείου. Η Ισπανία τη διεκδικεί από το 1704, όταν την έχασε από τη Μεγάλη Βρετανία, στον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής
Το Γιβραλτάρ είναι μια λιλιπούτεια αποικία της Μεγάλης Βρετανίας, με μεγάλη όμως γεωστρατηγική σημασία, καθώς επιτηρεί τη δυτική πύλη της Μεσογείου. Η Ισπανία τη διεκδικεί από το 1704, όταν την έχασε από τη Μεγάλη Βρετανία, στον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής. Η διαφορά τους αυτή αποτελεί αγκάθι στις μεταξύ τους σχέσεις.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα ασβεστολιθικό βράχο ύψους 425 μ. που καταλαμβάνει το νότιο άκρο της Ιβηρικής Χερσονήσου. Έχει μήκος 5 χιλιόμετρα, πλάτος 500 μέτρα και συνδέεται με την Ισπανία με ένα χαμηλό αμμώδη ισθμό μήκους 1600 μέτρων.
Η ονομασία Γιβραλτάρ (Gibraltar) προέρχεται από την παραφθορά της αραβικής του ονομασίας Τζαμπάλ Ταρίκ, που σημαίνει «Το Βουνό του Ταρίκ», προς τιμήν του μουσουλμάνου πολέμαρχου Ταρίκ ιμπν Ζιγιάντ, που κατέλαβε τη χερσόνησο το 711.
Το Γιβραλτάρ με 32.194 κατοίκους (2015), είναι η 5η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή του κόσμου. Οι κάτοικοί του είναι ως επί το πλείστον ισπανικής καταγωγής, αλλά παραμένουν πιστοί στο βρετανικό στέμμα, όπως υποδηλώνουν και τα δημοψηφίσματα του 1967 και 2002.
Το Γιβραλτάρ είναι μία φτωχή σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους περιοχή κι επιβιώνει χάρη στις εξωχώριες εταιρείες (offshοre), τον τζόγο και το χρηματοπιστωτικό τομέα. Η Μεγάλη Βρετανία διατηρεί σημαντικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στον Βράχο.
Το Γιβραλτάρ ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες ως Κάλπη και μαζί με το απέναντι βράχο της Θέουτα (αρχαία Αβίλη) στην αφρικανική ακτή σχηματίζουν τις Ηράκλειες Στήλες, τις οποίες, σύμφωνα με τη μυθολογία, έχτισε ο Ηρακλής επιστρέφοντας από τον κήπο των Εσπερίδων.
Το Γιβραλτάρ ήταν η πρώτη περιοχή που κατέλαβαν οι μουσουλμάνοι, κατά την προέλασή τους στην Ιβηρική Χερσόνησο (30 Απριλίου 711) και από τότε απέκτησε τη σπουδαιότητα του προνομιούχου λιμανιού. Το 1309 οι Ισπανοί ανακατέλαβαν και πάλι το Γιβραλτάρ για να το καταλάβουν ξανά οι μουσουλμάνοι το 1333. Το 1462 επανήλθε στην κυριαρχία της Ισπανίας.
Το 1704, κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής, οι Άγγλοι το κατέλαβαν εξ εφόδου. Η Συνθήκη της Ουτρέχτης (1713) αναγνώρισε την κυριαρχία τους, την οποία διατηρούν μέχρι σήμερα, παρά τις απόπειρες ανακατάληψής του από τους Ισπανούς (1705, 1727, 1779, 1782).
Η στρατηγική σημασία του Γιβραλτάρ επιβεβαιώθηκε κατά τους Ναπολεοντείους Πολέμους (1803-1815), τον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου αποτέλεσε στρατηγική βάση ελέγχου των θαλασσίων οδών προς το Σουέζ και το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Το 1940, ο Χίτλερ σχεδίασε μία χερσαία επιχείρηση κατάληψής του, αλλά ο Φράνκο αρνήθηκε να επιτρέψει τη διέλευση των γερμανικών στρατευμάτων από ισπανικά εδάφη.
Μεταπολεμικά, οι κάτοικοι του Γιβραλτάρ κλήθηκαν να αποφασίσουν για το μέλλον της περιοχής τους με δημοψήφισμα. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1967, με συντριπτική πλειοψηφία (12.138 ψήφοι έναντι μόλις 44) αποφάσισαν να παραμείνουν υπήκοοι της αυτού Μεγαλειότητας της βασίλισσας Ελισάβετ.
Τότε, η Ισπανία απέκλεισε τα χερσαία σύνορά της με το Γιβραλτάρ, δημιουργώντας αξεπέραστα προβλήματα στη μικροσκοπική αποικία. Κατόπιν διαπραγματεύσεων με τη Μεγάλη Βρετανία, τα εμπόδια άρθηκαν το 1984.
Το 1973 το Γιβραλτάρ εισήλθε μαζί με τη Μεγάλη Βρετανία στην τότε ΕΟΚ (νυν Ευρωπαϊκή Ένωση) και θα εξέλθει μαζί της τα επόμενα χρόνια, λόγω Brexit, παρόλο που η κάτοικοί του ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου 2016.
Το 2001 η Βρετανία και η Ισπανία ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για καθεστώς συγκυριαρχίας στο Γιβραλτάρ. Οι κάτοικοί του, στις 7 Νοεμβρίου 2002, με νέο δημοψήφισμα, επαναβεβαίωσαν με συντριπτική πλειοψηφία (17.900 ψήφοι έναντι 187) την πίστη τους στο βρετανικό στέμμα.
