Καιρό λέμε αυτή τη φράση, κάπως μεταφορικά, κάπως ποιητικά, κάπως συμβολικά. Έλα όμως που και κυριολεκτικά κάτι ενώνει αυτήν την πόλη και τους ανθρώπους της. Αυτό το κάτι εδώ και πάρα πολλά χρόνια (παραπάνω από έναν αιώνα για την ακρίβεια!) δεν είναι άλλο από το αγαπημένο τρένο ή αλλιώς ΗΣΑΠ! Η πράσινη γραμμή ενώνει την πόλη απ’ άκρη σ’ άκρη, ενώ στα βαγόνια της θα δεις ένα μωσαϊκό ανθρώπων, παντελώς άγνωστων μεταξύ τους, τόσο ίδιων και συνάμα τόσο διαφορετικών. Αναπόσπαστο κομμάτι της πόλης λοιπόν ο ΗΣΑΠ δεν μπορούσε να μείνει ανεξερεύνητος. Ένα αφιέρωμα εφ’ όλης της ύλης για το πιο χαρακτηριστικό κομμάτι της Αθήνας!
Για πάνω από έναν αιώνα, η γραμμή του ΗΣΑΠ ενώνει τα δύο άκρα της πόλης.
Μάλιστα, όταν πρωτοδημιουργήθηκε η γραμμή, τα βαγόνια κατασκευάζονταν στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στον Πειραιά.
Την εποχή που εγκαινιάστηκε ο σιδηρόδρομος της Αθήνας, γνωστός σε όλους μας ως ΗΣΑΠ, ήταν μια πολύ μεγάλη καινοτομία, αφού αποτέλεσε τον τρίτο, κατά σειρά, μητροπολιτικό σιδηρόδρομο στην Ευρώπη. Η ιστορία του είναι συνυφασμένη με την εξέλιξη της πόλης της Αθήνας, όπως είναι σήμερα. Πλέον, η γραμμή ΚΗΦΙΣΙΆ-ΠΕΙΡΑΙΑΣ καλύπτει 25 χλμ. και αποτελεί βασικότατο μέσο μεταφοράς των Αθηναίων.
Η πρώτη ιδέα για τη δημιουργία του σιδηροδρόμου που θα ένωνε την Αθήνα με τον Πειραιά ανήκε στον Φρειδερίκο Φεράλδη. Το 1835, είχε περάσει ένας χρόνος αφότου η Αθήνα είχε γίνει η πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους και ο Φεράλδης θεώρησε ότι πρόκειται για ένα έργο που αρμόζει σε πρωτεύουσα μιας χώρας. Όμως, η ιδέα του απορρίφθηκε από την τότε κυβέρνηση. Οκτώ χρόνια αργότερα, το 1843, ο Αλέξανδρος Ραγκαβής έκανε δημοσίως την αντίστοιχη πρόταση, αλλά και πάλι δεν υπήρξε ανταπόκριση.
Η ιστορία του σιδηροδρόμου της Αθήνας ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους
Ήταν το 1855 όταν ο πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, κατέθεσε το πρώτο νομοσχέδιο για την ίδρυση σιδηροδρόμου Αθήνας – Πειραιά. Μία λογική περίοδος να γίνει αποδεκτή η πρόταση, αφού ήδη είχε αρχίσει να αυξάνεται ο πληθυσμός, με τη συσπείρωση στο αστικό κέντρο. Έπειτα από ανεπιτυχείς προσπάθειες ανάθεσης του έργου, το 1867 αναλαμβάνει την υλοποίησή του ο Άγγλος επιχειρηματίας Εδουάρδος Πίκερινγκ. Το 1868, ο Πίκερινγκ μεταβιβάζει τις υποχρεώσεις του στην εταιρία με το όνομα Σ.Α.Π. Α.Ε.
Στις 17 Φεβρουαρίου του 1869 η εταιρία τελειώνει το έργο και γίνεται η πρώτη δοκιμή της διαδρομής Θησείο-Πειραιάς. Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 27 Φεβρουαρίου 1869, με επιβάτες στο πρώτο δρομολόγιο τη Βασίλισσα Όλγα, τον Πρωθυπουργό Ζαΐμη και άλλους επισήμους, όπως υπουργούς ή στρατιωτικούς της εποχής.
Η ατμομηχανή αποτελείτο αρχικά από 6 βαγόνια και κάλυπτε τη διαδρομή Θησείο -Πειραιάς περίπου σε 19 λεπτά. Ένα καλό “σκορ”, αφού η διαδρομή ήταν οκτώ χιλιομέτρων.
Η ώρα για την Ηλεκτροδότηση του Σιδηροδρόμου έφτασε με τις αρχές του εικοστού αιώνα και εγκαινιάστηκε στις 16 Σεπτεμβρίου του 1904. Μέχρι τότε, στη διαδρομή είχε προστεθεί και ο σταθμός της Ομόνοιας (Λυκούργου και Αθηνάς), του οποίου τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 17 Μαΐου του 1895.
Η ατμομηχανή αποτελείτο αρχικά από 6 βαγόνια και κάλυπτε τη διαδρομή Θησείο -Πειραιάς περίπου σε 19 λεπτά. Ένα καλό “σκορ”, αφού η διαδρομή ήταν οκτώ χιλιομέτρων.
Όσο για το πως έφτασε η γραμμή να ενώνει τον Πειραιά με την Κηφισιά, έχει σίγουρα να κάνει με την επέκταση της πόλης και βεβαίως, με την αύξηση του πληθυσμού. Όταν καταργήθηκε η ύπαρξη του “Θηρίου” το 1938 (ένα τρένο αργό, που έκαιγε κάρβουνο και ένωνε το Λαύριο με την Αθήνα και την Κηφισιά) μπόρεσε να γίνει αυτή η ένωση. Τα έργα, λόγω της κρίσιμης περιόδου (Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Γερμανική Κατοχή, Εμφύλιος), δεν ολοκληρώνονται και φτάνουμε έτσι στο 1950, οπότε αρχίζει η κατασκευή της Ηλεκτροκίνητης Γραμμής ΑΘΗΝΩΝ – ΚΗΦΙΣΙΑΣ. Τα έργα ολοκληρώνονται σταδιακά το 1957 με τη λειτουργία του σταθμού της Κηφισιάς. Έτσι, η συγκοινωνία από ΠΕΙΡΑΙΑ μέχρι ΚΗΦΙΣΙΑ με τον Ηλεκτρικό Σιδηρόδρομο έγινε πραγματικότητα σχεδόν 90 χρόνια μετά τα εγκαίνια της αρχικής γραμμής.
Για την ιστορία, ο σταθμός που εγκαινιάστηκε πιο πρόσφατα είναι αυτός της Νερατζιώτισσας (2004), ο οποίος αποτέλεσε κεντρικό σταθμό για το κοινό κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων την ίδια χρονιά. Επιπλέον, ήταν στο σχέδιο να χρησιμοποιείται ως μεταβατικός σταθμός για τον Προαστιακό. Το σιδηροδρομικό αστικό δίκτυο συνέχισε να εξελίσσεται με τη δημιουργία της γραμμής 2 και 3 του Μετρό, του Προαστιακού, του Τραμ, ενώ σύντομα θα αρχίσουν τα έργα και για τη γραμμή 4.
